FAQ Legionella

Wat is legionella?​ 

 

Legionellose is een infectieziekte die de luchtwegen en de longen aantast. Ze wordt veroorzaakt door de bacterie Legionella pneumophila en komt in twee varianten voor: de veteranenziekte (of legionairsziekte) en de legionellagriep (of Pontiack koorts). De ziekte kan ontstaan wanneer mensen de bacterie inademen, bijvoorbeeld door een legionellabesmetting in een douche of sproei-installatie. 

 

De griepvariant is meestal van voorbijgaande aard, maar de veteranenziekte is een chronische longaandoening met mogelijk dodelijk afloop.

 

Verspreiding gebeurt via aerosolen, kleine waterdruppeltjes die de bacterie kunnen bevatten en ontstaan door turbulente waterbewegingen. Infectie gebeurt wanneer de bacterie via de neus of de mond wordt opgenomen en zich in de longen kan vestigen. Risicogroepen zijn mensen met een verminderde weerstand, ouderen en stevige rokers.​ 

 

Wanneer ontstaat legionella? 

 

Legionella komt zowel in meren, rivieren en beken als in grondwater voor. Lage hoeveelheden kunnen in water uitgroeien tot hoge concentraties als er groeibevorderende factoren aanwezig zijn, zoals:  

• stilstaand water 

• watertemperatuur tussen 20°C en 50°C, de optimale temperatuur is 35°C - 46°C 

• zuurtegraad tussen 5 en 8,5 

• sediment dat een biofilm veroorzaakt

• aanwezigheid van micro-organismen zoals algen, flavobacteriën, Pseudomonas, amoeben. 

 

Heel wat mengwatercircuits hebben een temperatuur rond 40°C. Bijgevolg zijn er veel besmet met de legionellabacterie. 

 

In deze installaties zijn er optimale condities die de groei van legionella bevorderen: 

• koeltorens, verdampers, vloeistofkoelers die water verdampen om warmte weg te nemen (industriële koelprocessen zijn gekende bronnen) 

• watercircuits en tanks met een watertemperatuur van ongeveer 40°C 

• bevochtigers en fonteinen die aerosols verspreiden en water op hoge temperatuur bevatten; 

• whirlpools

• therapiebaden (>35°C)

• leidingen met stilstaand water.

 

In water met een temperatuur lager dan 20°C vermenigvuldigt legionella zich niet. De bacterie kan er wel in overleven. Water met een temperatuur hoger dan 60°C doodt de legionellabacterie. 

​

​Hoe raak ik besmet met legionella? 

 

Besmetting vindt plaats via de longen. De infectie wordt overgebracht door het inademen van de bacterie via zeer kleine, vernevelde druppeltjes water. De ziekte is niet besmettelijk. Het drinken van water vormt geen risico. 

 

De ziekte legionellose treedt vooral op bij personen met een verhoogd risico: 

• mensen met een chronische ziekte (hartziekte, diabetes, ...) of een verzwakt immuunsysteem 

• bejaarden 

• rokers 

• personen met chronische longaandoeningen, die een orgaantransplantatie hebben ondergaan of corticosteroïden nemen. 

​​

Wat zijn de symptomen bij de legionella-griep (de lichte vorm)​? 

 

Gedurende 2 tot 5 dagen griepachtige verschijnselen zoals koorts, hoofdpijn, spierpijn en hoesten. De ziekte is in deze lichte vorm niet gevaarlijk, er doet zich geen longontsteking voor. De klachten verdwijnen zonder behandeling. 

 

​Wat zijn de symptomen bij de veteranenziekte (de zware vorm)​? 

 

De tijd tussen besmetting en het optreden van de eerste ziekteverschijnselen varieert van 2 tot 19 dagen. De ziekte begint met een snel opkomende hoofdpijn, spierpijn en een ziek gevoel, gevolgd door longontsteking met koorts boven 39°C. De patiënt hoest en is soms kortademig. 

Een aantal patiënten heeft last van braken en diarree. De ziekte kan zeer ernstige gevolgen hebben, maar is met de juiste antibiotica goed te behandelen. Restschade is echter niet uitgesloten.

​​

Hoe wordt de veteranenziekte behandeld? 

 

De veteranenziekte is een ernstige aandoening met een overlijdensrisico van 5 tot 25 procent. De aandoening is echter goed te behandelen. Hoe sneller de juiste antibiotica wordt toegediend, hoe lager het risico op overlijden. 

​​

Kan ik met een gerust hart thuis onder de douche​? 

 

Ja dat kan, als de temperatuur van het douchewater in uw warmwatertoestel afgesteld is op minimaal 60°C. Bij temperaturen hoger dan 60°C wordt de bacterie gedood. 

​​

Wat als ik langer dan een week niet thuis ben geweest of twijfel aan mijn watersysteem? 

 

​Laat dan het koude en warme water van de douche een minuut stromen, bij voorkeur met de douchekop ondergedompeld in een emmer water - ofwel draait u het sproeistuk eraf. Ventileer of verlaat voor de zekerheid de ruimte. De legionellabacterie kan zich vermenigvuldigen in een warmwatertoestel met een voorraadvat, zoals elektrische boilers en bepaalde types combiketels, waarin de temperatuur te laag is afgesteld. Een geiser heeft geen voorraadvat,waardoor de bacterie minder de kans krijgt om zich daarin te vermenigvuldigen.

​ 

Kan een huishoudelijke airco legionella verspreiden?​ 

 

Dat hangt af van het type airco. Als er water in vernevelde vorm uit het apparaat komt, kan er in principe een legionellabesmetting optreden. Vraag na bij de leverancier van het apparaat hoe u dit kan voorkomen. 

​

Kan de tuinslang, brandslang of hogedrukreiniger een risico voor legionella vormen?​ 

 

Het risico is over het algemeen laag als u de tuinslang aansluit op de koudwaterkraan. Zelden zal de temperatuur in een dergelijk systeem langere tijd hoger dan 25°C blijven. Blijft uw (flexibele) tuinslang gedurende langere tijd in de zon liggen, wordt ze minder vaak gebruikt en bevat ze stilstaand water, dan neemt het risico op groei van de bacterie toe. 

Tip: laat de tuinslang en het douche- en sproeisysteem na gebruik leeg lopen. Er is dan geen kans op stilstaand water waarin de legionellabacterie zich kan ontwikkelen. Hetzelfde advies geldt voor brandslangen die soms voor de schoonmaak worden gebruikt.

 

In een ingegraven leidingsysteem is opwarming van het water vrijwel onmogelijk en is er geen risico.  

 

Wanneer water in een hogedrukreiniger wordt verwarmd, kan de legionellabacterie groeien. 

Omdat er bij het gebruik veel nevel ontstaat, bestaat er gevaar voor besmetting.
Tip: Stel de temperatuur af op minstens 60°C of gebruik alleen koud water. 

​​

Kan ik water uit de plantensproeier gebruiken als die een tijdje in de zon heeft gestaan?​ 

 

Tip: maak de plantenspuit na gebruik leeg en vul ze pas net vóór het sproeien . 

​ 

Zijn de luchtbevochtigers in mijn huis veilig? 

 

Luchtbevochtiging via verdamping vormt geen risico omdat er geen waternevel ontstaat. Types die werken met verneveling houden een zeker risico in.

Tip: beperk het risico door de sproeiers van de luchtbevochtiger wekelijks schoon te maken met chloor. 

​ 

Kan ik besmet raken bij een bezoek aan een (tropisch) zwembad? 

 

U loopt geen risico op legionellabesmetting als er voldoende chloor in het water zit, conform de regels waaraan zwembaden moeten voldoen. 

​

Vormen de douches in zwembaden en sauna’s een risico? 

 

​Douchewater is vrijwel nooit gechloreerd. Douches vormen enkel een risico als de temperatuur in het warmwatersysteem voor het gemengd wordt met koud water lager is dan 60°C. Dit is het geval bij douches met een drukknopsysteem. Daarnaast kunnen publieke whirlpools en bubbelbaden een risico vormen. Het is belangrijk dat er voor deze baden een goed desinfectiesysteem bestaat volgens voorschrift van de fabrikant. Voor uw eigen veiligheid kunt u dit navragen bij de beheerder van de sauna of het zwembad. 

 

​Kan ik besmet raken bij een saunabezoek? 

 

​Als de beheerder de juiste voorzorgsmaatregelen neemt, zijn sauna's nauwelijks een risico. U kunt de beheerder van de sauna vragen welke maatregelen hij neemt tegen een legionellabesmetting. 

​​ 

Moet ik extra oppassen wanneer ik een (bloemen)tentoonstelling, botanische tuin of park met waterattracties bezoek? 

 

Organisaties van evenementen moeten tegenwoordig gelukkig beantwoorden aan strenge eisen. Zie Legionellabesluit Hoofdstuk 3 - Afdeling V - Specifieke maatregelen voor exposities

​

Waar moet ik op letten op campings en in hotels tijdens mijn vakantie? 

 

Bij douches op kampeerterreinen is er in theorie risico mogelijk, maar in de praktijk is dit risico beperkt. De sanitaire voorzieningen worden meestal al in gebruik genomen wanneer de buitentemperatuur nog betrekkelijk laag is, waardoor het water in de koude leidingen nog geen 25°C bereikt en de legionellabacterie geen groeikansen heeft. Douches vormen enkel een risico als de temperatuur in het warmwatersysteem voor het gemengd wordt met koud water lager is dan 60°C. Dit is het geval bij douches met een drukknopsysteem.

Twijfelt u aan de veiligheid van het systeem, laat het water een tijdje lopen om de leidingen te spoelen. Op grotere campings kan het zijn dat sommige sanitaire gebouwen pas tegen het hoogseizoen worden geopend. Dan is waakzaamheid geboden omdat de koudwatertemperatuur kan schommelen tussen 25°C en 35°C, vooral als de kraan weinig wordt gebruikt. Dat kan een bron van bacteriën zijn, vooral als het water wordt gebruikt voor het douchen of sproeien.  

 

Sommige kampeerders hebben zelf een douche op de kampeerplek, bijvoorbeeld door een waterzak aan een boom te hangen met een douchekop eronder. Als de zak dagenlang in de zon hangt, kan de legionellabacterie zich ontwikkelen. Als u elk risico wil uitsluiten, dan laat u de waterzak elke avond leeglopen en vult u hem elke morgen met koud water. 

 

Buitenlandse hotels treffen niet altijd voldoende maatregelen om de groei van de legionellabacterie te voorkomen. In warme landen gebruiken ze soms een waterreservoir op het dak, dat door de zon wordt opgewarmd. Het is vaak moeilijk te achterhalen of u risico loopt. Tip: vraag naar de getroffen maatregelen bij de beheerder van het hotel of bij uw reisorganisatie. Twijfelt u, dan kunt u besluiten om geen gebruik te maken van de douches en/of airconditioner of u zoekt een ander hotel. 

 

Tip: Twijfelt u aan het watersysteem in uw kamer? Laat het koude en warme water een minuut stromen. Het beste kunt u de douchekop onderdompelen in een emmer water of het sproeistuk eraf draaien. Is dit niet mogelijk? Hou dan de douchekop dicht bij het afvoerputje. Ventileer of verlaat voor de zekerheid de ruimte.

​

Ik heb een boot, caravan of kampeerauto met een drinkwaterinstallatie en een douche. Hoe kan ik besmetting met legionella voorkomen?​ 

 

Als de temperatuur van het warme water uit de kraan een stuk lager dan 60°C blijft, neemt u best contact op met uw dealer of met de leverancier van de boiler. Als u de boiler langere tijd niet gebruikt heeft, is het beter deze leeg te laten en vóór gebruik de boiler en leidingen door te spoelen.

Tip: Als extra voorzorgsmaatregel kunt met behulp van chloor of andere ontsmettingsmiddelen voor privé-zwembaden de leidingen doorspoelen. U vindt deze bij speciaalzaken en grotere tuincentra. Vergeet niet om nadien alles goed na te spoelen.

​

Wat kan ik doen naar aanleiding van de stijgende energiekosten zonder in te boeten aan legionellabeheer?

​

Indien u het sanitair warm water op 45°C wenst te brengen dan dient u een regelmatige (wekelijkse) boost doen met een minimumtemperatuur van 65°C.

Recent onderzoek van de WTCB heeft aangetoond dat de temperatuur van 60°C voor onvoldoende afdoding zorgt van de ontstane legionellagroei bij een temperatuur van 45°C.

Volg temperatuurmetingen en spoeling, incl. wekelijkse boost op via onze legionella app. + link naar app pagina

 

In matigrisico-gebouwen is het volgens de BBT Legionella toegelaten om de sanitaire warmwatercirculatiepompen dagelijks uit te zetten (tijdens sluitingstijd en gedurende de nacht).

Heropstarten dient ‘s anderendaags minstens 1 uur vóór de 1e ingebruikname te gebeuren. Op deze manier draaien de pompen slechts enkele uren per dag ipv 24/24.

​

Andere tips: Isoleer warmte-afgevende waterleidingen

Bijvoorbeeld op cv-leidingen of warmwatercirculatieleidingen. Als deze leidingen vlak langs koudwaterleidingen liggen of alleen al in dezelfde ruimte, schacht of plafond lopen, kunnen hierdoor ‘hotspots’ ontstaan. Dat betekent dat drinkwater in de leidingen opwarmt, waardoor legionella kan uitgroeien. Een belangrijk extra argument om te isoleren, is het tegengaan van energieverlies. 

​

Stel de leidingwaterinstallatie buiten gebruik

Als lange tijd niemand een leidingwaterinstallatie of een deel ervan gebruikt, kiest de gebouwbeheerder er vaak voor om wekelijks te spoelen. Nu worden kantoren en ruimtes vaker herschikt in functie van thuiswerk en energiebesparing, maar extra spoelen betekent ook extra water- en energieverbruik. Om te besparen op water en energie kunt u er ook voor kiezen om de installatie - of een deel ervan - af te sluiten en buiten gebruik te stellen. Hierbij schakelt u ook de warmwaterbereiding en het circulatiesysteem uit. Het is dan wel van belang dat u alle installatiedelen en leidingen afsluit en leeglaat. Houd er wel rekening mee dat brandslanghaspels vaak bedrijfsklaar moeten blijven. Als het gebouw na de winter opnieuw in gebruik genomen wordt, is het van belang de installatie van tevoren goed door te spoelen en legionellastalen te laten nemen ter controle.

​